بسیاری از افراد تفاوت شدت نور و شدت روشنایی را نمی‌دانند. از این رو ممکن است شاهد آن باشید در جامعه این ۲ اصطلاح را به جای یکدیگر به کار ببرند. اما تفاوت بسیاری بین آن‌ها وجود دارد که می‌تواند برای طراحان حرفه‌ای بسیار کارآمد باشد. برای مثال فرمول شدت نور و روشنایی با یکدیگر فرق دارد.
امروزه حتی تحقیقات بسیاری درباره اینکه کدام یک از ۲ مفهوم شدت نور یا روشنایی در رشد گیاهان اثرگذار خواهد بود، در حال انجام است. طبیعتا با دانستن اینکه کدام یک در پرورش گیاهان تاثیر بیشتری دارد، می‌توان از نورپردازی در این حوزه کمک شایانی گرفت. همچنین در حوزه روشنایی نیز می‌توان طراحی‌های بهتر و باکیفیت‌تری ارائه داد. در ادامه مقاله همراه شما هستیم تا بیشتر به بررسی هر مفهوم و تفاوت آن‌ها بپردازیم.
شدت نور چیست؟
اگر به منابع روشنایی دقت کنید، تابش نور آن‌ها به جهات مختلف است. با این حال اگر مقدار نوری که لامپ در یک جهت خاص منتشر می‌کند را اندازه‌گیری نمایید، آن را براساس واحدی به نام کندلا بیان می‌کنند. کندلا در حقیقت واحد شدت نور در سیستم بین‌المللی SI است که یکی از مفاهیم روشنایی محسوب می‌شود.
برای فهم بهتر تفاوت شدت نور و شدت روشنایی باید به صورت دقیق این اصطلاحات را درک کنید. غالبا لامپ‌های معمولی نور را در چندین جهت منتشر می‌کند که برای هر یک می‌توان شدت خاصی در نظر گرفت. ممکن است شدت نور لامپ در یک جهت خاص بیشتر از سمت دیگر باشد. از این رو هرچه یک لامپ پرتوها را در یک جهت متمرکز کند، می‌توان گفت از شدت نور بالاتری برخوردار است.
به عنوان مثال چراغ‌های نقطه‌ای و حتی انواع لیزر، پرتوها را در یک جهت به صورت متمرکز ساطع می‌کند و از این رو شدت نور بیشتری دارد. این موضوع در نورپردازی ساختمان و به ویژه نمای آن می‌تواند بسیار کارآمد باشد. برای محاسبه شدت نور یک فرمول کلی وجود دارد که می‌توان از آن کمک گرفت:
زاویه جامد (sr) × شار نوری (lm) = شدت نور (cd)
شدت روشنایی چیست؟
یکی دیگر از معیارها در طراحی‌های نورپردازی، شدت روشنایی است. خیلی‌ها ممکن است با عدم دانش کافی از تفاوت شدت نور و شدت روشنایی، این ۲ را با یکدیگر اشتباه بگیرند. این کمیت معمولا در معادلات با حرف E شناخته می‌شود و یکای آن در SI، لوکس است. به طور معمول زمانی که مقدار نور منتشر شده بر واحد سطح را اندازه‌گیری کنید، با این کمیت بیان می‌شود.
دقت کنید که مقدار این کمیت با شار نوری ارتباط مستقیم دارد. به طوری که در فرمول محاسبه آن باید مقدار لومن را بر واحد سطح که متر مربع است، تقسیم کنید. به طور کلی برای محاسبه آن از فرمول زیر استفاده می‌کنند:
Lux = Lumen / m2
لوکس در حقیقت واحدی است که خیلی از طراحان برای نورپردازی فضاهای مختلف به آن توجه می‌کنند. این کمیت می‌تواند در اجرای یک طراحی حرفه‌ای و مناسب کارآمد باشد. از این رو معمولا افراد حرفه‌ای در حوزه روشنایی با مقدار استاندارد لوکس در هر فضا آشنایی کافی دارند.
شدت روشنایی کمیت برداری است یا نرده ای؟
یکی از سوالاتی که ممکن است برای شما به وجود آید، این است که آیا شدت روشنایی یک کمیت برداری است یا نرده ای؟ به طور معمول زمانی مطرح می‌شود یک کمیت برداری است که بتوان برای آن جهتی در نظر گرفت. این در حالی است که برای کمیت‌های نرده‌ای صرفا یک عدد و یکا بیان می‌شود.
شدت روشنایی نیز یکی از اصطلاحاتی است که در حوزه روشنایی بدون جهت و بردار بیان می‌شود. از این رو آن را به عنوان یکی از کمیت‌های نرده‌ای طبقه‌بندی می‌کنند.
تفاوت شدت نور و شدت روشنایی
اگر به فرمول محاسبه هر یک از این ۲ اصطلاح توجه کنید، متوجه تفاوت آن‌ها خواهید شد. در ادامه نیز به بررسی برخی از مهم‌ترین تفاوت‌های هر یک می‌پردازیم:
تفاوت شدت روشنایی و نور در فرمول
طبق فرمول، برای محاسبه شدت روشنایی باید شار نوری یا همان لومن را بر واحد سطح تقسیم کنید. این در حالی است که در محاسبه شدت نور معمولا شار نوری در زاویه تابش پرتو ضرب می‌شود.
تفاوت شدت نور و شدت روشنایی در تعریف
به طور کلی، این ۲ اصطلاح تعاریف متفاوتی با یکدیگر دارد. همان‌طور که اشاره شد، شدت روشنایی به مقدار شار نوری در واحد سطح گفته می‌شود. اما شدت نور معمولا به صورت نیروی تابیده‌شده از منبع روشنایی در یک جهت به خصوص تعریف می‌شود. دقت کنید که برای به دست‌آوردن چنین کمیتی معمولا از تابع روشنایی کمک می‌گیرند.
واحد اندازه‌گیری، دیگر تفاوت شدت نور و شدت روشنایی
در سیستم بین‌المللی SI، واحد اندازه‌گیری هر یک از ۲ اصطلاح تعریف شده است. به طور کلی برای شدت روشنایی که معمولا با لومن بر متر مربع بیان می‌شود، در سیستم اس آی از لوکس برای آن استفاده می‌کنند. با این حال هر کجا دیدید جلوی یک عدد از شمع یا کندلا استفاده می‌کنند، بدانید که واحد اندازه‌گیری شدت نور است.
کاربرد متفاوت در حوزه روشنایی
دقت کنید که با توجه به تعریف هر یک، در حوزه روشنایی کاربردهای متفاوتی دارند. معمولا شدت روشنایی اصطلاحی است که در این حوزه کاربرد بیشتری دارد. به عنوان مثال برای اینکه مقدار نور یک فضا به حالت استاندارد نزدیک باشد، اعدادی را به عنوان الگو و مبنا به عنوان شدت روشنایی تعریف کرده‌اند. به همین علت طراحان باید به منظور ارائه نور استاندارد، به شدت روشنایی مورد نیاز آن و انواع لامپ توجه کنند.
در رشد گیاه شدت نور تاثیر دارد یا شدت روشنایی؟
علی‌رغم تفاوت شدت نور و شدت روشنایی، هر ۲ در رشد گیاهان تاثیرگذار اند. یک منبع نور را در نظر بگیرید که از حالت استاندارد به دور است و شدت روشنایی آن در سطوح مختلف یکسان نیست. در این صورت رشد گیاه تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در حقیقت قسمت‌های مختلف یک گیاه ممکن است رشد متفاوتی را تجربه کند. از این رو باید به دنبال محصولاتی باشید در همه سطوح از شدت روشنایی کافی برخوردار باشد.
از آن طرف شدت نور با انرژی و نیروی تابیده‌شده شناخته می‌شود. مسلما هرچه انرژی فوتون بیشتر باشد، در فتوسنتز یک گیاه اثرگذاری بالاتری خواهد داشت. از این رو اگر به دنبال این هستید که گیاه رشد بیشتری داشته باشد، به دنبال منابعی بروید که از شدت نور بالاتری برخوردار باشد. البته این موضوع ممکن است برای همه گیاهان صدق نکند و بسته به نوع آن متفاوت است.
آیا هر چه شدت نور بیشتر باشد رشد گیاه بیشتر می شود؟
با توجه به اینکه شدت نور با انرژی فوتون‌ها در ارتباط است، هرچه اندازه آن افزایش پیدا کند انرژی بیشتری برای فتوسنتز گیاه فراهم می‌شود. از این رو اکثر گیاهان در شدت نور بالا رشد بهتری خواهند داشت. این موضوع حتی گاهی اوقات در طعم میوه آن‌ها می‌تواند تاثیرگذار باشد.
اما نکته بسیار مهم آن است که همه گیاهان از این قانون پیروی نمی‌کنند. به عنوان مثال برخی از گیاهان برای رشد خود به نور کم‌تری نیاز دارند. از این رو پیشنهاد می‌شود آن‌ها را در خانه در جایی قرار دهید که خیلی زیر نور مستقیم قرار نگیرند. برای چنین مواردی اگر بخواهید شدت نور مصنوعی برای گیاهان را بالا بالا ببرید، مسلما نتیجه عکس خواهد داد.
در رشد گیاه نوع منبع نور بی تاثیر است یا شدت نور؟
جدای از تفاوت شدت نور و شدت روشنایی، برخی اوقات تصوراتی در ذهن فرد شکل می‌گیرد. اینکه تصور کنید نوع منبع نور و یا شدت آن در رشد گیاه بی‌تاثیر خواهد بود، اشتباه است. هر ۲ این موارد از جمله عوامل تاثیرگذار در افزایش فتوسنتز گیاه محسوب می‌شود. در مورد اهمیت شدت نور در این حوزه در قسمت‌های قبلی مقاله به طور مفصل صحبت شد.
اما در مورد نوع منبع نور باید بدانید که رنگ، شدت روشنایی و حتی شدت نور از جمله مواردی است که به ویژگی‌های لامپ بستگی دارد. در حقیقت این نوع لامپ است که تعیین می‌کند نور با چه شدتی از آن منتشر شود.
علاوه‌بر این، لامپ باید بتواند شدت روشنایی یکسانی برای تمامی قسمت‌های گیاه فراهم کند. در غیر این صورت شما را به هدف خود نزدیک نخواهد کرد. از این رو باید حین تهیه چنین محصولاتی، به تفاوت لامپ رشد گیاه با لامپ معمولی توجه کنید.
اهمیت توجه به تفاوت شدت نور و روشنایی
در این مقاله در کنار تفاوت شدت نور و شدت روشنایی به توضیح کامل هر یک پرداختیم. همچنین بیان کردیم که فرمول محاسبه و حتی واحد اندازه‌گیری آن‌ها با هم تفاوت دارد. دقت کنید که شدت نور و روشنایی هر ۲ در رشد گیاهان تاثیرگذار است. اما اگر کسی با تفاوت آن‌ها آشنایی کافی نداشته باشد، ممکن است نتواند هر ۲ را برای گیاه به صورت اصولی فراهم کند.
همچنین افرادی که قصد دارند در حوزه روشنایی به صورت تخصصی و حرفه‌ای گام بردارند، باید بتوانند این ۲ را از یکدیگر تمایز دهند. این موضوع حتی در یک طراحی حرفه‌ای وضوح به چشم خواهد آمد.
